I Oscuro sordo, desgraciado mi pueblo. Las tinieblas están estallando. ¡Oh! demasiado, demasiado amor, demasiado poco amor. El humo negro se está extendiendo. Las flores son tizones muertos, las casas son como ataúdes en una iglesia derribada, donde el Cristo está hecho añicos Y sus ojos son heridas. Y con su corazón sufres, pueblo de tormento y cautiverio.
II Te veo, te veo entre los truenos entre los rostros destrozados de las estatuas. Oh vosotros, oscuros, a semejanza de los árboles torcidos, inmensos. Oigo la cadena Y el gemido de los látigos, y el silencio.
III Oh pueblo, pueblo sordo tú en tu dolor aislado, eres aún el cuerpo, o ya solo tu espíritu, sin parecerte a nadie, aislado en tu muerte, aislado en tu nacimiento.
IV Triste triste mi pueblo, las cabezas caerán y se levantarán, las manos caerán y se levantarán antes del milagro. Y llegarás a verlo. Antes del poder. Y ya espera y escucha el Espíritu de Dios a tu Espíritu.
I Ciemny głuchy, nieszczęsny ludu mój. Ciemności buchają. O! za wiele, za wiele miłości, za mało ukochania. Czarny dym się ściele. Kwiaty są – martwe głownie, domy są – jak trumny w rozwalonym kościele, gdzie Chrystus roztrzaskany i oczy jego – rany. I jego sercem bolisz, ludu burz i niewoli.
II Widzę cię, widzę w gromach, wśród roztrzaskanych oblicz posągów. O wy ciemni, zwichrzeniu drzew podobni, olbrzymi. Łańcuch słyszę i batów jęk, i ciszę.
III O ludu, ludu głuchy, ty w bólu swym osobny, jesteś ty jeszcze ciałem, czy już tylko swym duchem, nikomu niepodobny, w śmierci swojej osobny, osobny w narodzeniu.
IV Smutny smutny mój ludu, głowy opadną i wstaną, ręce upadną i wstaną nim cud. A doczekasz cudu. Nim moc. A już czeka i słucha Duch Boży – twego Ducha.
Allí donde Spinoza escondió a Dios a buen seguro encontró para sí mismo un sitio junto con las palomas sobre Zamość* aparta las nubes toca la luz debajo de la hoja de la bardana se ha sumado a la procesión de las hormigas con un topo desciende bajo tierra para explorar lo invisible para los ojos y junto con sus abejas siervas adora a una rosa acaba de adherirse a un panal de miel ahora
*Zamość es una ciudad del sureste de Polonia. El centro histórico se incluyó en la lista de ciudades Patrimonio de la Humanidad de la Unesco. Fue fundada en el año 1580 por el Canciller y Hetman -jefe del ejército de la República de las Dos Naciones (formada por Polonia y Lituania) Juan Zamoyski-, en la ruta comercial que unía Europa del Oeste y del Norte con el Mar Negro. Modelada a semejanza de las ciudades comerciales italianas y construida durante la época barroca por el arquitecto Bernardo Morando, nativo de Padua, Zamość sigue siendo un ejemplo de ciudad del Renacimiento de finales del siglo XVI que mantiene su disposición original y sus fortificaciones y un buen número de edificaciones que combinan la arquitectura italiana y la tradicional centroeuropea. En 1822, unos 2.500 judíos vivían en Zamość (55% de la población total); para 1890 el porcentaje era de un 62%. Se concentraban en el comercio y abastecimiento de las barracas militares de Zamość. En 1939, aproximadamente 12.000 judíos vivían en Zamość (60% la población del pueblo). En 1942, la ciudad de Zamość, debido a su fértil tierra negra, fue escogida para ser colonizada por alemanes por el Gobierno General Nazi como parte del Plan General del Este (plan nazi de colonización de los territorios ocupados de Europa Central durante la Segunda Guerra Mundial). Los invasores alemanes planearon la recolocación de al menos 60.000 personas de etnia alemana en el área antes del final de 1943 y renombraron la ciudad como Himmlerstadt (la ciudad de Himmler). En junio/julio de 1943 se realizó una operación denominada Wehrwolf I y II por la que cerca de 110.000 personas de 297 aldeas fueron enviadas a campos de concentración o esclavizadas en Alemania. Unos 30.000 niños fueron recolocados en familias alemanas para ser germanizados. Hasta 1943 los alemanes consiguieron asentar 8.000 colonos, número que aumentó tras las expulsiones en 1944. (Wikipedia)
Collage propio
SZUKANIE SPINOZY
Pewnie tam gdzie Spinoza ukrył Boga sam znalazł dla siebie dobre miejsce razem z gołębiami nad Zamościem rozgarnia chmury dotyka światła pod łopianem włączył się w procesję mrówek z kretem schodzi pod ziemię żeby badać niewidoczne dla oczu a ze służebnicami pszczołami adoruje różę teraz przykleił się do plastra miodu
a Kamisa Djamaldinova, porque sentí mío su dolor: la muerte de sus hijos en la ruta del hambre. La frontera verde, Polonia, Septiembre 2007
No soy nadie. Se derrama la pena sobre mármoles rotos, la ladera se inclina a sus abismos. El viento se revuelve en el hayedo, y ha cantado una lágrima. También está el amor, y va desnudo. Yo no soy nada aquí, qué lejanía. Mi piedad es inútil, mi oración humareda. Hay sucesos que nunca se borrarán: Kamisa con sus hijos por el bosque, y los valles heridos por el último sol. Es la nada y el mundo unidos por un nudo, la arquitectura del dolor, la raíz de los cielos en la carne. Donde el amor, todo será presente. Qué silencio, todo es grito en las selvas de Polonia. Arden los horizontes, oscurece. Kamisa arropa al niño entre sus brazos. En la noche canta a sus hijas que el mundo es extravío, que en su pecho la leche es amarga, que allá abajo en el valle existe un río de manzanas y miel. La belleza es creer, a veces, y allí miran las estrellas de la nada. Desde ese precipicio la madre les promete, permaneced aquí, es solo sed y tiempo. Aguardadme en la cueva poblada de la noche. Mis dioses lares os amparan en la niebla. Me voy con vuestro hermano, y al alba volveré con pan y ayuda, y una manta de amor.
Collage propio: fotogramas de Lore (2012) de Cate Shortland
Tłum. Ada Trzeciakowska
Kamisie Djamaldinowej, ponieważ jej ból odczułem jak własny, po śmierci jej dzieci na szlaku głodu, Zielona granica, Polska, wrzesień 2007.
PŁACZ W POLSKICH BORACH
Ja nic nie znaczę. To ból rozlewa się po spękanych marmurach, a zbocza nachylają się nad przepaściami. Wiatr trzepocze w buczynie i wyśpiewał łzę. Jest też miłość, kroczy naga. Jestem tu nikim, jak to daleko ode mnie. Mój żal jest bezużyteczny, modlitwy to słup dymu. Są wydarzenia, które nie dadzą się wymazać: Kamisa z dziećmi w lesie, doliny okaleczone przez ostatnie promienie słońca. To nicość i świat splecione węzłem, architektura bólu, korzeń nieba wbity w ciało. Tam, gdzie miłość, wszystko jest teraźniejszością. Jaka cisza, a w polskich lasach wszystko krzyczy. Horyzonty płoną, zapada zmrok. Kamisa tuli dziecko w ramionach. Nocą śpiewa córkom o tym, że świat to bezdroża, że mleko jej w piersiach zgorzkniało, a gdzieś w dali doliną płynie rzeka jabłek i miodu. Piękno bywa wiarą, niekiedy i tam spoglądają gwiazdy nicości. Z otchłani nieszczęścia matka przyrzeka im: pozostańcie tutaj, to tylko pragnienie i czas. Zaczekajcie na mnie w jaskini zamieszkałej przez noc. Bogowie domowego ogniska udzielą wam schronienia we mgle. Pójdę z waszym bratem, a o świcie będę tu z powrotem z chlebem i pomocą, i okryciem utkanym z miłości.
Como hojas se caían los párpados se corroían tiernas miradas bajo la tierra temblaban las gargantas sofocadas de las aguas al final calló la voz del ave la última hendidura entre la piedra y entre las plantas más diminutas la inquietud murió como un lagarto
verticales líneas de árboles en báscula del horizonte un rayo oblicuo cayó sobre la tierra que se quedó inmóvil La ventana ya está cerrada Se detuvo el jardín de invierno Los ojos están húmedos y una nube junto a los labios
– quién fue el pastor que rescató los árboles Quién tocó para reconciliarlo todo mano rama y cielo su forminge real como brazos de la muerta lleva el boreal Orfeo
pataleo de angelicales pies sobre la cabeza como escamas de alas cae la nieve la calma es una línea perfecta que iguala la tierra con la constelación de Libra
para huerto blanco brotes de miradas – que no vuelva a herirnos jamás el amor para hados crueles un puñado de pelos – que en el aire purísimo se consuman
Fotos propias. Vaciamadrid.
¡wesołych Świąt, pełnych spokoju i nadziei
(choćby najskromniejszej)!
zimowy ogród
Jak liście opadały powieki kruszyła się czułość spojrzeń drżały pod ziemią jeszcze zduszone gardła źródeł na koniec zamilkł głos ptaka ostatnia szczelina w kamieniu i wśród najniższych roślin niepokój zmarł jak jaszczurka
pionowe linie drzew na horyzontów wadze ukośny promień padł na zatrzymaną ziemię Okno zamknięte jest Stanął zimowy ogród Oczy wilgotne są i mały przy ustach obłok
– jaki to pasterz wyprowadził drzewa Kto grał tak aby wszystko pogodzić rękę gałąź i niebo formirtgę pewną jak ramiona zmarłej północny niesie Orfeusz
tupot anielskich ponad głową stóp jak łuska skrzydeł leci śnieg cisza jest linią doskonałą która porówna ziemię z gwiazdozbiorem Waga
zimowym sadom pąki spojrzeń – niech miłość nas już nie kaleczy okrutnym losom włosów garść – niech spala się w powietrzu czystym
Transl. Alissa Valles
Winter Garden
Eyelids fell like leaves the tenderness of glances crumbled the stifled throats of springs still trembled under the earth finally the bird’s voice fell silent the last crevice in a rock and down amid the lowest plants unrest froze like a lizard
plumb lines of trees on the horizon’s scales a slanting ray fell on an earth come to a halt The window is shut The winter garden froze Eyes are teary little clouds form at the mouth
—what shepherd led the trees off Who played to reconcile everything hand branch and skies a phorminx sure as a dead woman’s shoulders carried by a northern Orpheus
a patter of angelic feet over our heads snow falls like wings shedding scales quietness is a perfect line which brings earth level with the constellation Libra
buds of glances for winter orchards—may love not wound us a clutch of hair for cruel destiny—may it burn in the pure air
(….) hay realidades que, si se relataran de forma realista, causarían heridas tan profundas que tenemos que desacelerar su comunicación, para que la experiencia pueda alcanzarlas. Con esta noción describió lo que hace una metáfora, lo que genera la poesía. Frente a la experiencia insoportable, la poesía configura los vasos, los laberintos, los hilos, en los que el terror se desacelera lo suficiente como para que nuestra experiencia sensorial pueda enfrentarse a él sin resultar herida.
Los bosques ardían – mas ellos en sus cuellos enredaban los brazos como ramos de rosas
la gente corría a los refugios – él decía que su esposa tenía cabellos en los que uno podía esconderse
cubiertos con una sola manta musitaban impúdicas palabras la letanía de los amantes
Si la cosa se ponía muy fea saltaban en los ojos del otro y los cerraban con fuerza
con tanta fuerza que no sintieron el fuego que alcanzaba sus pestañas
hasta el final fueron audaces hasta el final fueron fieles hasta el final fueron parecidos como dos gotas detenidas al borde de la cara
Posters y fotogramas de El último día de verano y El Día de los Fieles Difuntos de Tadeusz Konwicki (escritor, guionista, director polaco)
(…) istnieją rzeczywistości, które, gdyby je realistycznie przedstawić, spowodowałyby tak głębokie rany, że musimy spowolnić ich przekazanie, aby umożliwić doświadczeniu ich dogonienie. Tym pojęciem opisał, jak działa metafora, jak powstaje poezja. W obliczu doświadczenia nie do zniesienia poezja kształtuje naczynia, labirynty, nici, w których groza zwalnia na tyle, że nasze doznania zmysłowe mogą sobie z nią poradzić bez doznania urazów.
Lasy płonęły – a oni na szyjach splatali ręce jak bukiety róż
ludzie zbiegali do schronów – on mówił że żona ma włosy w których się można ukryć
okryci jednym kocem szeptali słowa bezwstydne litanię zakochanych
Gdy było bardzo źle skakali w oczy naprzeciw i zamykali je mocno
tak mocno że nie poczuli ognia który dochodził do rzęs
do końca byli mężni do końca byli wierni do końca byli podobni jak dwie krople zatrzymane na skraju twarzy
(…) there are realities which, if they were reported realistically, would cause such deep injuries that we have to decelerate information about them, so that experience can catch up with them. With this notion he described what a metaphor does, what poetry produces. In the face of unbearable experience, poetry shapes the vessels, labyrinths, threads, in which terror decelerates enough so that our sense experience can deal with it without being injured
Pasó el tiempo cuando la edad avanzada era una época de respeto y gloria hoy es sólo una justificación estás al borde de la noche en un vacío inesperado soñaste que no había nada olvidaste las formas y los colores tenías que erguirte en aquel vacío deshabitado en un lugar sin lugar en el tiempo sin tiempo ¿estás de acuerdo?
Foto propia
***
Minęło kiedy późny wiek był wiekiem szacunku i chwały dzisiaj jest tylko usprawiedliwieniem jesteś na skrawku nocy w nieoczekiwanej pustce wyśniło ci się że nic nie było zapomniałeś kształtów i barw trzeba było stanąć w tej niezamieszkałej pustce w miejscu bez miejsca w czasie bez czasu czy godzisz się na to
«La tristeza, eine dem Leben anklebende Traurigkeit, diez veces»
Diez (posibles) razones para la tristeza del pensamiento. George Steiner
Trad. Xavier Farré
REFUGIADOS
Encorvados por una carga que a veces es visible, otras no, avanzan por el barro, o arena del desierto, inclinados, hambrientos,
hombres taciturnos con gruesos caftanes, vestidos para las cuatro estaciones, ancianas con caras llenas de arrugas llevando algo, que puede ser un bebé, una lámpara (familiar), o quizá la última hogaza.
Esto puede ser Bosnia, hoy, Polonia en septiembre del 39, Francia (ocho meses después), Turingia en el 45, Somalia, Afganistán, Egipto.
Siempre hay un carro, o como mínimo un carretón repleto de tesoros (colchas, tazas de plata, y el aroma de casa que se evapora rápidamente), un coche sin gasolina, abandonado en la cuneta, un caballo (será traicionado), nieve, mucha nieve, demasiada nieve, demasiado sol, demasiada lluvia,
y esta inclinación tan característica, como hacia otro planeta mejor, un planeta que tiene generales con menos ambición, menos cañones, menos nieve, menos viento, menos Historia (este planeta, por desgracia, no existe, sólo existe la inclinación).
Arrastrando las piernas van despacio, muy despacio al país de Ningún Sitio, a la ciudad Nadie en la orilla del río Nunca.
UCHODŹCY
Zgarbieni pod ciężarem, który niekiedy jest widoczny, a niekiedy nie, brną w błocie albo w piasku pustyni, pochyleni, głodni,
małomówni mężczyźni w grubych kaftanach, ubrani na wszystkie cztery pory roku, stare kobiety o pomiętych twarzach, niosące coś, co jest niemowlęciem, lampą – pamiątkową – albo ostatnim bochenkiem chleba.
To może być Bośnia, dzisiaj, Polska we wrześniu 39, Francja – osiem miesięcy później, Turyngia w 45, Somalia lub Afganistan, Egipt.
Zawsze jest wóz, albo przynajmniej wózek, wypełniony skarbami (pierzyna, srebrny kubek i szybko ulatniający się zapach domu), samochód bez benzyny, porzucony w rowie, koń (będzie zdradzony), śnieg, dużo śniegu, za dużo śniegu, za dużo słońca, za dużo deszczu,
i to charakterystyczne pochylenie, jakby w stronę innej, lepszej planety, mającej mniej ambitnych generałów, mniej armat, mniej śniegu, mniej wiatru, mniej Historii (niestety, takiej planety nie ma, jest tylko pochylenie).
Powłócząc nogami, idą powoli, bardzo powoli do kraju nigdzie, do miasta nikt nad rzeką nigdy.
con las uñas clavadas en las palabras digo – cómo te quiero rojo serbal de mi sangre ajenjo empalidecido de mi dolor y el bosque bosque sombrío impenetrable como la muerte
***
paznokciami wczepiona w słowa mówię — jakże cię kocham jarzębino czerwona od krwi mojej piołunie pobladły od mojego bólu i lesie lesie ciemny nieprzebyty jak śmierć
Hace mucho tiempo escribí un poema sobre el amor ahora el amor no tiene donde ir llama a mi puerta y quiere volver a empezar Dice paga tu deuda, decide y vive por mí tal y como yo he sufrido sin aliento para que pudieras pensar que estabas vivo
Cojo pan y cuchillo No tengo hambre La nieve está trepando cada vez más alto Se alejan del hogar las blancas huellas del futuro Detrás de la pared azul de la cocina se mueve se acerca un bosque mudo un fuego ennegrecido de la penitencia
Fotogramas de Armonías de Werckmeister (2000) de Béla Tarr
***
Dawno temu napisałem wiersz o miłości teraz miłość nie ma dokąd pójść dobija się do mnie i chce zacząć od nowa Mówi spłać dług decyduj i żyj za mnie tak jak ja cierpiałam i oddawałam oddech byś mógł myśleć że żyjesz
Biorę nóż i chleb Nie czuję głodu Śnieg wspina się coraz wyżej Od domu oddalają się białe ślady przyszłości Za niebieską kuchenną ścianą porusza się nadchodzi niemy las sczerniały ogień pokuty
Mi sueño me es querido y más querido este ser de piedra, mientras dure la agonía y la vergüenza. No ver, no oír [o sentir] es para mí la mejor fortuna.; ¡Así que no me despiertes! Habla suavemente Miguel Ángel
Los labios de mármol recitan sonetos de Miguel Ángel y la lluvia fresca de los pies infantiles mitiga el dolor del cuerpo enfermo Una monja con hábito blanco acaricia la mejilla de un muchacho Su mano de alabastro agita los espíritus revueltos de los árboles pasa las páginas de los años tiernos de las estatuas y resucita la espina de la hora muerta Los higos y las naranjas se frotan contra las togas de los antiguos sabios desprecian las formas del cono, la esfera y el cubo buscan el sentido imperfecto en la siembra infinita de las generaciones La Fornarina muestra con coquetería sus pechos pequeños y duros De las nubes ajenas cae sobre Roma una lágrima eterna ¿La belleza no salva? ¿Es sólo un fondo para la desesperación? ¿Su causa? ¿Ornamento? El sentido de del final? Un intento del engaño reiterado con persistencia? ¿Silencio de un Dios solitario?
Imagen propia
wielkie piękno
Sen cenię, głazem być fest lepszym Póki zło z hańbą w świecie się panoszą. Nie wiedzieć, nie czuć jest dla mnie rozkoszą; Przeto mnie nie budź, cyt! mów cichym głosem Michał Anioł
Marmurowe usta recytują sonety Michała Anioła a chłodny deszcz stóp biegnących dzieci uśmierza ból schorowanego ciała Zakonnica w białym habicie gładzi policzek chłopca Jej alabastrowa dłoń porusza rozwiane duchy drzew przewraca stronice młodych lat posągów i wskrzesza cierń umarłej godziny Figi i pomarańcze ocierają się o togi antycznych mędrców gardzą kształtami stożka kuli i sześcianu szukają niedoskonałego sensu w nieskończonym zasiewie pokoleń La Fornarina zalotnie odsłania drobne twarde piersi Z obcych obłoków spada na Rzym wiekuista łza Piękno nie ocala? Jest tylko tłem dla rozpaczy? Jej przyczyną? Ornamentem? Sensem końca? Ponawianą z uporem próbą oszustwa? Milczeniem samotnego Boga?
Ya ha habido semejante examen de historia cuando todos los alumnos fallaron a la vez. Y ha quedado de ellos un solemne cementerio.
No hay certeza de que fuera un examen. No hay certeza de que todos fracasaran. Sí, hay certeza de que quedó de ellos un solemne cementerio.
Ya ha habido semejante amor. Pero no hay certeza de que fuera el nuestro. Ya ha habido semejantes personas. Pero no hay certeza de que hayamos sido nosotros. Ya ha habido semejantes pteranodones voladores. Pero no hay certeza de que haya sido en nuestra época. Ya ha habido semejante lenguaje. Pero no hay certeza de que lo hayamos hablado. Ya ha habido semejante silencio. Pero no hay certeza de que haya sido entre nosotros. Ya se ha producido el fin del mundo. Pero no hay certeza de que haya sido de nuestro mundo.
Y quedó de él un solemne cementerio. Sí, hay una certeza de que ha quedado un solemne cementerio.
Poema de Ewa Lipska musicalizado por Marek Grechuta
Pewność
Był już taki egzamin z historii kiedy naraz wszyscy uczniowie oblali. I został po nich uroczysty cmentarz.
Nie ma pewności że to był egzamin. Nie ma pewności że wszyscy oblali. Jest pewność że został po nich uroczysty cmentarz.
Była już taka miłość. Ale nie ma pewności że to była nasza. Byli już tacy ludzie. Ale nie ma pewności że to byliśmy my. Były już takie latające pteranodony. Ale nie ma pewności że to za naszych czasów. Był już taki język. Ale nie ma pewności że nim mówiliśmy. Było już takie milczenie. Ale nie ma pewności że to pomiędzy nami. Był już koniec świata. Ale nie ma pewności że to naszego świata.
I został po nim uroczysty cmentarz. Jest pewność że został po nim uroczysty cmentarz.
Todo lo que era en realidad ese instante -permaneció en él-. No existe en ningún otro ahora: esa noche y el camino a la estación, nubes de cornejas sobre el parque, el apretón de manos y ese tren que se estaba poniendo en marcha entonces. Poco, muy poquito. Suficiente, para -muchos años después- en un cuarto vacío y frío taparse la boca con un puño mordido. Y no gritar: por un tiempo prolongado, como un entendido. Describir: la noche, la carretera, las nubes de cornejas y el tren, todo que hubo. Lo demás no existe. Es únicamente la memoria. Sólo mi memoria, yo, lo indescriptible.
Fotografía de Henri Cartier-Bresson
***
Wszystko, czym była naprawdę ta chwila — pozostało w niej. Nie istnieje w żadnym innym teraz: tamten wieczór i droga na stację, chmury wron nad parkiem, uścisk rąk i tamten tylko wtedy ruszający pociąg. Mało, bardzo mało. Starczy, by wiele lat później w zimnym pustym pokoju zatykać sobie usta pogryzioną pięścią. — Nie krzyczeć: długo, ze znawstwem. Opisać: wieczór, drogę, chmury wron i pociąg, wszystko, co było. Reszta nie istnieje. To tylko pamięć. Tylko moja pamięć, ja, nie do opisania.
Soy yo, Casandra. Y esta es mi ciudad bajo la ceniza. Y este es mi cayado y mis cintas de profeta. Y esta es mi cabeza colmada de dudas.
Es verdad, estoy triunfando. Mi razón hasta golpeó el cielo con un destello. Sólo los profetas a los que no se cree tienen semejantes vistas. Sólo aquellos que mal empezaron las cosas, y todo pudo haberse cumplido tan deprisa, como si ellos no hubiesen existido.
Ahora me acuerdo claramente, cómo la gente, al verme, callaba a mitad de palabra. Se cortaba la risa. Las manos ardían. Los niños corrían hacia sus madres. Ni siquiera conocía sus efímeros nombres. Y aquella canción sobre la hoja verde, nadie la terminó en mi presencia.
Yo les quería. Pero quería desde lo alto. Por encima de la vida. Desde el futuro. Donde siempre hay vacío y desde donde, ¿hay algo más fácil que ver la muerte? Me arrepiento porque mi voz era dura. Mírense desde las estrellas –gritaba–. Mírense desde las estrellas. Me oían y bajaban la mirada.
Vivían en la vida. Forrados de gran viento. Condenados. Desde el nacer en los cuerpos del adiós. Pero hubo en ellos una esperanza húmeda, una llama alimentándose de su propio reverberar. Ellos sabían lo que era un instante, ay, al menos uno antes de que…
Me salí con la mía. Sólo que eso no significa nada. Y esta es mi ropita manchada por el fuego. Y estos son mis trastos de profeta. Y esta es mi cara compungida. Cara que ignoraba que pudiera ser hermosa.
Obra de Władysław Hasior La Madre Dolorosa
Nieuwaga
To ja, Kasandra A to jest moje miasto pod popiołem. A to jest moja laska i wstążki prorockie. A to jest moja głowa pełna wątpliwości.
To prawda, tryumfuję. Moja racja aż łuną uderzyła w niebo. Tylko prorocy, którym się nie wierzy, mają takie widoki. Tylko ci, którzy źle zabrali się do rzeczy, i wszystko mogło spełnić się tak szybko, jakby nie było ich wcale.
Wyraźnie teraz przypominam sobie, jak ludzie, widząc mnie, milkli w pół słowa. Rwał się śmiech. Rozplatały ręce. Dzieci biegły do matki. Nawet nie znałam ich nietrwałych imion. A tu piosenka o zielonym listku – nikt jej nie kończył przy mnie.
Kochałam ich. Ale kochałam z wysoka. Sponad życia. Z przyszłości. Gdzie zawsze jest pusto i skąd cóż łatwiejszego jak zobaczyć śmierć. Żałuję, że mój głos był twardy. Spójrzcie na siebie z gwiazd – wołam – spójrzcie na siebie z gwiazd. Słyszeli i spuszczali oczy.
Żyli w życiu. Podszyci wielkim wiatrem. Przesądzeni. Od urodzenia w pożegnalnych ciałach. Ale była w nich jakaś wilgotna nadzieja, własną migotliwością sycący się płomyk. Oni widzieli, co to takiego chwila, och, bodaj jedna jakakolwiek zanim –
Wyszło na moje. Tyle że z tego nie wynika nic. A to jest moja szatka ogniem osmalona. A to są moje prorockie rupiecie. A to jest moja wykrzywiona twarz. Twarz, która nie wiedziała, że mogła być piękna.
La poesía y la duda se necesitan recíprocamente, coexisten como el roble y la hiedra, el perro y el gato. Pero su unión no es ni armónica ni simétrica. La poesía necesita la duda mucho más que la duda a la poesía. Gracias a la duda la poesía se purifica de la insinceridad retórica, de la palabrería, de la falsedad, de la logorrea juvenil y de la euforia vacía (que no de la verdadera). Sin la mirada severa de la duda, la poesía—sobre todo en nuestros tiempos lóbregos —podría degenerar en una canción sentimental, un canto exaltado pero estulto o una alabanza irreflexiva de cualquier forma del mundo. Con la duda no pasa lo mismo. La duda rehúye la compañía de la poesía; la poesía es para ella un adversario peligroso. Diré más: una amenaza mortal. La poesía, incluso la trágica y oscura, siempre se eleva por encima de la duda y la aniquila, le quita la razón de ser. La duda enriquece y dramatiza la poesía, pero la poesía anula la duda o por lo menos la debilita tanto que los escépticos pierden la cabeza y cierran la boca o bien se convierten en artistas. La duda es más inteligente que la poesía, ya que nos dice algo malicioso sobre el mundo, algo que sabíamos desde siempre, pero que no queríamos ver; pero la poesía excede los límites de la inteligencia, señalándonos lo que no podemos saber. La duda es narcisista: lo contemplamos todo críticamente, incluso a nosotros mismos, y tal vez nos sintamos aliviados. En cambio, la poesía da muestras de confianza en el mundo, nos saca con fuerza de la escafandra demasiado estrecha del yo, cree en la posibilidad de que la belleza exista y en su dimensión trágica. La controversia entre la poesía y la duda no tiene nada que ver con el debate superficial entre el optimismo y el pesimismo. El gran drama del siglo XX creó dos tipos de mentalidad: la resignada y la inquisidora. La duda es la poesía de los resignados. En cambio, la poesía es una búsqueda y un interminable peregrinaje. La duda es un túnel; la poesía, una espiral. El gesto preferido de la duda es el de cerrar, y el de la poesía, el de abrir. La poesía ríe y llora; la duda ironiza. La duda es la embajadora plenipotenciaria de la muerte y su sombra más larga y más graciosa; la poesía corre hacia un fin desconocido. Por qué uno elige la poesía y otro la duda no lo sabemos y no lo sabremos jamás. No sabemos por qué uno nace Cioran y otro Milosz.
en Defensa del fervor
Poezja i wątpienie
Poezja i wątpienie potrzebują siebie nawzajem, współżyją ze sobą jak dąb i bluszcz, jak pies i kot. Ale ich związek nie jest ani harmonijny, ani symetryczny. Poezja potrzebuje wątpliwości dużo bardziej niż wątpliwość poezji. Dzięki wątpieniu poezja oczyszcza się – z retorycznej nieszczerości, z gadulstwa, z fałszu, z młodzieńczego rozgadania, z pustej euforii (nie z euforii prawdziwej). Pozbawiona surowego spojrzenia wątpliwości poezja – zwłaszcza w naszych ciemnych czasach – mogłaby się łatwo wyrodzić w sentymentalną piosenkę, w egzaltowaną ale niemądrą pień, w bezmyślną pochwałę każdej postaci świata. Inaczej z wątpliwością: ucieka ona od towarzystwa poezji; poezja jest dla niej groźnym przeciwnikiem, ba, więcej, śmiertelnym zagrożeniem. Poezja, nawet tragiczna, ciemna, zawsze wyrasta ponad wątpliwość, unicestwia ją, odbiera jej rację bytu. Wątpienie wzbogaca i udramatycznia poezję, ale poezja likwiduje wątpliwość – albo przynajmniej osłabia ją tak bardzo, że sceptycy tracą głowę i milkną, lub też zamieniają się w artystów. Wątpliwość jest inteligentniejsza od poezji, jako że mówi nam o świecie coś złośliwego, coś, co zawsze wiedzieliśmy, lecz ukrywaliśmy przed sobą; poezja jednak przekracza inteligencję, wskazując na to, czego nie możemy wiedzieć. Wątpliwość jest narcystyczna: patrzymy na wszystko, także na nas samych, krytycznie – być może przynosi nam to ulgę. Poezja natomiast okazuje zaufanie światu, wyrywa nas z ciasnego skafandra naszego ja, wierzy w możliwość istnienia piękna i w jego tragiczność. Spór poezji z wątpliwością nie ma nic wspólnego z płytką debatą optymizmu i pesymizmu. Wielki dramat XX wieku sprawił, że mamy obecnie do czynienia z dwoma rodzajami umysłów: z umysłem zrezygnowanym i z umysłem poszukującym. Wątpliwość jest poezją zrezygnowanych. Poezja natomiast jest poszukiwaniem, wędrówką bez końca. Wątpliwość jest tunelem, poezja – spiralą. Ulubionym gestem wątpliwości jest zamykanie, poezji -. otwieranie. Poezja śmieje się i płacze, Wątpliwość ironizuje. Wątpliwość jest ambasadorem pełnomocnym śmierci, najdłuższym i najdowcipniejszym jej cieniem; poezja biegnie w stronę nieznanego celu. Dlaczego kto wybiera poezję, a kto inny – wątpliwość, tego nie wiemy i nie będziemy wiedzieli. Nie wiemy, dlaczego kto jest Cioranem, a kto Miłoszem
Mirar y ver en el ojo amarillo de una flor todo que hay: estatuas de la ciudad y de las nubes, interior de los mares, sinuosos caminos de los hombres rajando la piel viva de la tierra. Andar por todos los caminos, atravesar las ciudades, el mar y la memoria. Mirar y encontrarse por fin frente a frente con el diminuto ojo de una flor. Entonces mirar, ver y perder de vista las formas del: lirio, cúmulo, rascacielos y arce. Ver lo que son, libres de ellas: flor, nube, casa y árbol. Su unidad y homogeneidad. Si la hay.
Cuadro de Arkhip Kuindzhi, fotograma de Solaris, autorretrato del pintor Nicola Samori.
***
Tak patrzeć by w żółtym oczku kwiatu zobaczyć wszystko co jest: rzeźby miasta i chmur, wnętrze mórz, kręte drogi ludzi we wszystkich kierunkach tnące żywą skórę ziemi. Idąc wszystkimi drogami, przez miasta, morze i pamięć – tak patrzeć, aby stanąć nareszcie oko w oko z maleńkim oczkiem kwiatu. Wtedy tak patrzeć, by widząc, stracić z oczu formy: konwalii, kumulusa, wieżowca i klonu. Ujrzeć czym są, wolne od nich: kwiat, obłok, dom i drzewo. Ich jedność i jednorodność. Jeżeli tylko jest.
Don Cogito nunca acabó de fiarse de los artificios de la imaginación
el piano en la cumbre de los Alpes tocaba para él falsos conciertos
no apreciaba los laberintos la esfinge le inspiraba aversión
vivía en una casa sin sótano espejos ni dialéctica
las junglas de imágenes embarulladas no constituían su patria
si alguna vez se elevaba en las alas de la metáfora era para después caer como Ícaro en los brazos de la Gran Madre
adoraba las tautologías la explicación ídem per idem
que el pájaro es pájaro la esclavitud esclavitud el cuchillo es cuchillo la muerte muerte
amaba los horizontes planos la línea recta la atracción terrestre
2
Don Cogito quedará encuadrado en la categoría minores
con indiferencia recibirá el veredicto de los venideros estudiosos de la letra
de la imaginación se servía para fines totalmente distintos
quería hacer de ella un instrumento para la compasión
anhelaba comprender a fondo
– la noche de Pascal – la naturaleza del diamante – la melancolía de los profetas – la cólera de Aquiles – la demencia de los genocidas – los sueños de María Estuardo – el pavor de los neandertales – la desesperación de los últimos aztecas – la larga agonía de Nietzsche – la alegría del pintor de Lascaux – el auge y decadencia del roble – el auge y decadencia de Roma
revivir por tanto a los muertos preservar la alianza
la imaginación de Don Cogito sigue un movimiento pendular
con precisión hace el recorrido desde el sufrimiento hasta el sufrimiento
no hay en ella lugar para los fuegos artificiales de la poesía
él querría permanecer fiel a su incierta claridad
Pan Cogito i wyobraźnia
1
Pan Cogito nigdy nie ufał sztuczkom wyobraźni
fortepian na szczycie Alp grał mu fałszywe koncerty
nie cenił labiryntów sfinks napawał go odrazą
mieszkał w domu bez piwnic luster i dialektyki
dżungle skłębionych obrazów nie były jego ojczyzną
unosił się rzadko na skrzydłach metafory potem spadał jak Ikar w objęcia Wielkiej Matki
uwielbiał tautologie tłumaczenie idem per idem
że ptak jest ptakiem niewola niewolą nóż jest nożem śmierć śmiercią
kochał płaski horyzont linię prostą przyciąganie ziemi
– noc Pascala – naturę diamentu – melancholię proroków – gniew Achillesa – szaleństwa ludobójców – sny Marii Stuart – strach neandertalski – rozpacz ostatnich Azteków – długie konanie Nietzschego – radość malarza z Lascaux – wzrost i upadek dębu – wzrost i upadek Rzymu
zatem ożywiać zmarłych dochować przymierza
wyobraźnia Pana Cogito ma ruch wahadłowy
przebiega precyzyjnie od cierpienia do cierpienia
nie ma w niej miejsca na sztuczne ognie poezji
chciałby pozostać wierny niepewnej jasności
Fotogramas de Umberto D (1952) de Vittorio De Sica, cúspide del neorrealismo
Transl. Alissa Valles
Mr Cogito And The Imagination
1
Mr Cogito has never trusted the tricks of the imagination
the piano at the top of the Alps played concerts false to his ear
he had no regard for labyrinths the Sphinx filled him with disgust
he lived in a cellarless house without mirrors or dialectics
jungles of tangled images were never his homeland
he rarely got carried away on the wings of a metaphor he then plunged like Icarus into the arms of the Great Mother
he adored tautologies explanations idem per idem
a bird is a bird slavery slavery a knife a knife death is death
he loved a flat horizon a straight line earth’s gravity
2
Mr Cogito will be counted among the species minores
he will receive indifferently the verdict of men of letters
he employed the imagination for wholly different purposes
he wanted to make of it an instrument of compassion
he longed to understand fully
—Pascal’s night —the nature of a diamond —the prophets’ melancholy —the wrath of Achilles —the fury of mass murderers —the dreams of Mary Stuart —the fear of Neanderthals —the last Aztecs’ despair —Nietzsche’s long dying —the Lascaux painter’s joy —the rise and fall of an oak —the rise and fall of Rome
in order to revive the dead and maintain the covenant
Mr Cogito’s imagination moves like a pendulum
it runs with great precision from suffering to suffering
there is no place in it for poetry’s artifical fires
Solo sabemos vivir de verdad en la derrota. Las amistades se hacen más profundas, el amor eleva la cabeza en alerta. Incluso las cosas se vuelven puras. Los vencejos bailan en el aire instalados en el abismo. Las hojas del álamo tiemblan, sólo el viento está quieto. Las oscuras siluetas de los enemigos destacan sobre el fondo radiante de la esperanza. El valor el crece. Ellos, -hablamos de ellos-, nosotros, -de nosotros mismos-, tú, -de mí-. El té amargo sabe a profecías bíblicas. Ojalá no nos sorprenda la victoria.
Ilustración a partir del fotograma de El estudiante de Praga (1926) de Henrik Galeen, con Conrad Veidt – estrella del cine de terror mudo alemán. Trabajó con Robert Wiene, F. W. Murnau, Victor Sjöström, Michael Powell, George Cukor en papeles de Satanas, Ivan el Terrible, Rasputin, oficial nazi en Casablanca. La imagen de Veidt en la película The Man Who Laughs sirvió como inspiración para el irónico supervillano The Joker. La fama de Veidt durante los años de la guerra no se debió exclusivamente a su labor como actor. Donó parte de su sueldo y de su patrimonio para ayudar al esfuerzo bélico de los Aliados. Se distinguió desde sus comienzos por la defensa de los derechos de los homosexuales, las mujeres y los judíos y, tras el advenimiento del nazismo, por su beligerancia antinazi.
klęska
Naprawdę umiemy żyć dopiero w klęsce. Przyjaźnie pogłębiają się, miłość czujnie podnosi głowę. Nawet rzeczy stają się czyste. Jerzyki tańczą w powietrzu zadomowione w otchłani. Drżą liście topoli, tylko wiatr jest nieruchomy. Ciemne sylwetki wrogów odcinają się od jasnego tła nadziei. Rośnie męstwo. Oni, mówimy o nich, my, o sobie, ty, o mnie. Gorzka herbata smakuje jak biblijne przepowiednie. Oby nie zaskoczyło nas zwycięstwo.
Sobre la antena de la tele se posó un mirlo y cantó una suave canción de jazz. ¿De quién te despides? ¿A quién lamentas?, pregunté, me despido de los que se fueron, dijo el mirlo, me despido del día (de sus ojos y de sus pestañas), lloro por una muchacha que vivió en Tracia, -a la que no pudiste conocer-. Me da pena el mimbre, que lo mate el frío. Lloro porque todo es efímero y muta y retorna, pero nunca bajo la misma forma. En mi garganta angosta apenas cabe la tristeza, el desconsuelo, la alegría y el orgullo de una metamorfosis tan radical. El cortejo fúnebre va desfilando ante mis ojos cada noche desfila igual, allí, sobre el hilo del horizonte. Allí van todos, a todos ellos los miro y de todos ellos me despido. Diviso los sables y los sombreros, pañuelos y descalzos pies, cañones, tinta y sangre. Desfilan lentos y se desvanecen en la neblina fluvial, a la derecha. Me despido de ellos y de ti y de la luz también para dar la bienvenida a la noche, porque a la noche sirvo, a sus sedas negras, a su negro poder.
Fotos propias
kos
Na antenie TV siedział kos i śpiewał jazzową, miękką piosenkę. Kogo żegnasz? – spytałem – Co opłakujesz? Żegnam tych, co odeszli, powiedział kos, żegnam dzień (oczy i rzęsy tego dnia), opłakuję pewną dziewczynę, która żyła w Tracji – nie mogłeś jej znać. Żal mi wikliny, którą zabije mróz. Płaczę, bo wszystko przemija i przemienia się i powraca, lecz nigdy w tej samej postaci. Moje wąskie gardło ledwie mieści smutek, rozpacz, radość i dumę z powodu tak radykalnej metamorfozy. Orszak żałobny przesuwa się przede mną co wieczór tak samo, o tam, na nitce horyzontu. Wszyscy tam idą, wszystkich oglądam i żegnam. Widzę szable i kapelusze, chustki, bose stopy, armaty, krew i atrament. Idą powoli i znikają w nadrzecznej mgle, po prawej stronie. Żegnam ich i ciebie i światło, a potem witam noc, bo nocy służę, czarnym jedwabiom, czarnym mocom.
*Somos pasto del tiempo, cada día nos estamos ejercitando en el arte de perder lo que más amamos (como lo cuenta E. Bishop con cierta dosis de ironía). No hay día en el que el horizonte no se oscurezca por las sombras de las guerras, las desgracias, las catástrofes naturales, enfermedad, la presión social que nos oprime. Esta es la realidad más contigua, el mundo donde trata de sobrevivir un ser contemporáneo sometido a una crisis continua. El poeta polaco Adam Zagajewski, lo describe como mundo herido, mutilado. Sin embargo, trascender nos lleva a descubrir que tampoco el ángel, criatura limítrofe y fronteriza, nos oye. Trascender, por tanto, tampoco trae alivio. Lo único que nos queda, insinúa Rilke y tras él, Zagajewski, es alabar la belleza trágica de nuestra circunstancia:
Trad. Xavier Farré
Intenta celebrar el mundo mutilado
Intenta celebrar el mundo mutilado. Recuerda los largos días de junio y las fresas silvestres, las gotas de vino rosé. Las ortigas, que con esmero cubrían las fincas abandonadas de los exiliados. Tienes que celebrar el mundo mutilado. Mirabas los yates y los barcos lujosos; uno de ellos tenía un largo viaje por hacer, a otros sólo les aguardaba un vacío salado. Has visto a refugiados con rumbo a ninguna parte, has oído a verdugos que cantaban con gozo. Deberías celebrar el mundo mutilado. Recuerda los momentos cuando estabais juntos, en una habitación blanca se movió la cortina. Que tu pensamiento vuelva al concierto cuando estalló la música. Durante el otoño cogías bellotas en el parque mientras las hojas se arremolinaban en las cicatrices de la tierra. Celebra el mundo mutilado, y la pluma gris que un tordo ha perdido, y la luz delicada que yerra y desaparece y regresa.
Mi videopoema, trabajo hecho los últimos días,una manera de alabar y celebrar el mundo
*Padamy łupem czasu, każdego dnia ćwiczymy się w sztuce utraty tego, co najbardziej kochamy (jak twierdzi E. Bishop z pewną dozą ironii). Nie ma dnia, w którym horyzont nie rysowałby się ciemniej przez widmo wojen, nieszczęść, katastrof naturalnych, presji społecznej chorób. To najbliższa nam rzeczywistość, świat, w którym istota współczesna pogrążona w bezustannym kryzysie próbuje przetrwać. Polski poeta Adam Zagajewski opisuje go jako okaleczony świat. Jednak próby transcendencji prowadzą nas do odkrycia, że Rilkeański anioł, stworzenie żyjące na pograniczu dwóch wymiarów, również nas nie słyszy. Dlatego też poszukiwanie transcendencji również nie przynosi ulgi. Jedyne, co nam pozostało, insynuuje Rilke, a za nim, Zagajewski, jest opiewanie tragicznego piękna naszych okoliczności. Szczególnie w tym trudnym momencie, kiedy pandemia znaczy nas w sposób nieodwołalny.
Spróbuj opiewać okaleczony świat
Spróbuj opiewać okaleczony świat. Pamiętaj o długich dniach czerwca i o poziomkach, kroplach wina rosé. O pokrzywach, które metodycznie zarastały opuszczone domostwa wygnanych. Musisz opiewać okaleczony świat. Patrzyłeś na eleganckie jachty i okręty; jeden z nich miał przed sobą długą podróż, na inny czekała tylko słona nicość. Widziałeś uchodźców, którzy szli donikąd, słyszałeś oprawców, którzy radośnie śpiewali. Powinieneś opiewać okaleczony świat. Pamiętaj o chwilach, kiedy byliście razem w białym pokoju i firanka poruszyła się. Wróć myślą do koncertu, kiedy wybuchła muzyka. Jesienią zbierałeś żołędzie w parku a liście wirowały nad bliznami ziemi. Opiewaj okaleczony świat i szare piórko, zgubione przez drozda, i delikatne światło, które błądzi i znika i powraca.
Moja adaptacja wiersza Adama Zagajewskiego. Wideo montowane już w tych trudnych chwilach pandemii, moja próba opiewania świata, który cierpi.
*We become prey to time , every day we are exercising ourselves in the art of losing what we love the most (as E. Bishop tells us with a certain dose of irony). There is no day when the horizon is not darkened by the shadows of wars, misfortunes, natural disasters, the social pressure that oppresses us. This is the most contiguous reality, the world where a contemporary being in continual crisis tries to survive. The Polish poet Adam Zagajewski describes it as a wounded, mutilated world. However, transcending leads us to discover that the angel, a bordering creature, does not hear us. Therefore, transcending does not bring relief either. All that remains, Rilke insinuates and with him, Zagajewski, is to praise the tragic beauty of our circumstance. Especially in these days that are marking us forever.
Trans. Clare Cavanagh
Try to praise the mutilated world
Try to praise the mutilated world. Remember June’s long days, and wild strawberries, drops of rosé wine. The nettles that methodically overgrow the abandoned homesteads of exiles. You must praise the mutilated world. You watched the stylish yachts and ships; one of them had a long trip ahead of it, while salty oblivion awaited others. You’ve seen the refugees going nowhere, you’ve heard the executioners sing joyfully. You should praise the mutilated world. Remember the moments when we were together in a white room and the curtain fluttered. Return in thought to the concert where music flared. You gathered acorns in the park in autumn and leaves eddied over the earth’s scars. Praise the mutilated world and the gray feather a thrush lost, and the gentle light that strays and vanishes and returns.
My adaptation of these poem, my attempt to praise the world that suffers in a pandemic moment.
Esta noche, el día de la poesía se nos ha ido Adam Zagajewski. Los que me leéis sabéis que fue el poeta al que más entradas he dedicado, traducciones y un videopoema, que sé que vio por medio de Xavier Farré. Simplemente siento estar rota. Con este poema que rezuma belleza, sabiduría y tristeza quería despedirme de él y agradecerle por todo lo que ha aportado a mi vida con su escritura.
Trad. Xavier Farré
Lava
Y qué, pensé, si tienen razón tanto Heráclito como Parménides y uno junto al otro dos mundos existen, uno tranquilo, el otro loco; una flecha corre sin reflexión y la otra la observa con tolerancia: la misma ola fluye y no fluye, los animales nacen y mueren al mismo tiempo, las hojas de abedules juguetean con el viento y a la vez fenecen en la llama herrumbrosa y cruel. La lava mata y perpetúa, el corazón golpea y es golpeado, hubo guerra, no hubo guerra, los judíos han muerto, los judíos viven, las ciudades ardieron, las ciudades están en pie, el amor palidece, el beso eterno, las alas del halcón han de ser marrones, tú sigues conmigo aunque ya no estamos, las naves naufragan, la arena canta y las nubes vagabundean como jirones de velos nupciales.
Todo está perdido. Tanta alucinación. Las colinas portan cautelosamente las largas banderas del bosque, el moho trepa por la torre de piedra de la iglesia y alaba con sus labios tímidamente el norte. En el crepúsculo, los jazmines como lámparas feroces brillan aturdidos por su propio resplandor. En el museo se estrechan ante el lienzo oscuro las pupilas felinas de alguien. Todo está acabado. Los jinetes galopan en sus corceles negros, el tirano redacta la condena a muerte repleta de errores de estilo. La juventud se vuelve nada en el transcurso de un solo día, los rostros de las muchachas se tornan medallones, la desesperación se torna encanto y los tersos frutos de las estrellas crecen en el cielo como uvas, y la belleza dura, trémula e impasible, y Dios está y se muere, y la noche regresa a nuestro lado cada atardecer, y el rocío encanece el alba.
Mariposa muerta y perpetua
Lawa
Cóż, pomyślałem, jeżeli jednocześnie Heraklit i Parmenides mają rację i tuż obok siebie istnieją dwa światy, jeden spokojny, drugi szalony; jedna strzała mknie bez pamięci a druga przygląda się jej z pobłażaniem; ta sama fala płynie i nie płynie. zwierzęta rodzą się i giną w tej samej chwili, listki brzozy bawią się wiatrem i jednocześnie niszczeją w rdzawym, okrutnym płomieniu. Lawa zabija i utrwala, serce uderza i jest uderzone, była wojna, wojny nie było, Żydzi umarli, Żydzi żyją, miasta spłonęły, miasta stoją, miłość płowieje, wieczny pocałunek, skrzydła jastrzębia muszą być brązowe, ty wciąż jesteś ze mną chociaż nas już nie ma, okręty toną, piasek śpiewa i chmury wędrują jak strzępy weselnych welonów.
Wszystko stracone. Tyle olśnienia. Wzgórza niosą ostrożnie długie chorągwie lasu, mech wchodzi na kamienną wieżę kościoła i małymi ustami nieśmiało chwali północ. O zmierzchu jaśminy świecą jak dzikie lampy oszołomione własnym blaskiem. W muzeum przed ciemnym płótnem zwężają się czyjeś kocie źrenice. Wszystko skończone. Jeźdźcy pędzą na czarnych koniach, tyran układa wyrok śmierci pełen błędów stylistycznych. Młodość zamienia się w nicość w ciągu jednego dnia, twarze dziewcząt zamieniają się w medaliony, rozpacz zamienia się w zachwyt i twarde owoce gwiazd rosną na niebie jak winogrona i piękno trwa drżące i nieporuszone i Bóg jest i umiera, noc wraca do nas co wieczór a świt jest siwy od rosy.
ADA LÍRICA 